Het is beter stress te voorkomen dan te behandelen.
De combinatie van je privé- en professionele leven weegt vaak zwaar.
Het is lastig om de juiste balans te vinden. Je hebt het gevoel op elk vlak tekort te schieten, zowel thuis als op het werk.
Wat is stress?
Stress is in eerste instantie een lichamelijke en mentale reactie op wat we als gevaar ervaren. Ooit bedoeld om ons leven te redden als we acuur gevaar tegenkwamen. Denk aan je voorouders die in de steppe een roofdier ontmoetten. Dan was snel veiligheid creëren essentieel of je werd de volgende prooi van je ontmoeting.
In deze acute vorm is stress geen bedreiging, wel een levensreddend mechanisme. Korte actie, gevolgd door een periode van herstel.
Deze acute reactie uit zich lichamelijk door:
- Je spieren die zich aanspannen
- Je bloeddruk verhoogt
- Je hartslag verhoogt
- Ademhaling versnelt
- Spijsvertering wordt stilgelegd of vesneld
- Focus vernauwt
- Zintuigen staan op scherp
- Je begint te zweten
Je verkeert dan in een staat van freeze, fight of flight.
Wat is Freeze?
Freeze, onze oudste stressreflex ontstond al zo’n 500 miljoen jaar geleden. Niet bewegen en je stil en voor dood houden in de hoop dat het gevaar je niet meer opmerkt en de aftocht kiest.
Wat is de Fight- or Flightreflex?
Nadien ontwikkelde de mens de fight/Flight respons: actie. Het gevecht aangaan en het gevaar verslaan of het hazepad kiezen en het gevaar ontvluchten.
Wat is chronische stress?
Deze drie reacties vragen veel van je lichaam, dus als het gevaar niet meer als acuut wordt beschouwd maar als chronisch, en we dus chronisch deze reacties vertonen putten we onzelf uit en kan dit leiden tot een burnout. Sommige problemen in ons huidige leven vragen om de acute stressreacties: als er een bus in een rotvaart op je afkomt, kan snel de stoep opspringen je leven redden.
Constant in deze stressreactie vertoeven put uit. Deze reacties worden toxisch als ze chronisch worden. Er is te weinig herstel, met als gevolg vermoeidheid, overspannenheid, kort lontje, slecht slapen, meer ziek, minder zelfvertrouwen, cynisme, gevoel van eenzaamheid….
“Maar ik ben ziek, ik heb geen stress”
Ik hoor vaak van mensen die werden doorverwezen door hun huisarts of bedrijfsarts: “Maar ik heb geen stress. Ik loop toch niet de hele tijd te vechten!”.
Veel van deze stressreacties hebben doorheen de evolutie van de mensheid en onze bijhorende levenwijze andere vormen gekregen waardoor we ze niet meer herkennen als uitingen van stress die ons verder brengen van een oplossing.
De moderne mens en stress
Je freeze-reactie:
Freeze uit zich in ons moderne leven als niets meer kunnen doen, immobilisatie, met je mond vol tanden staan, je hulpeloos en machteloos voelen, een blackout tijdens en examen of sollicitatie, niet in gang geraken….
We hebben allemaal nog deze freezereactie. Bij acuut gevaar kan je niet bewegen, niks doen of niets zeggen.
• Iemand scheldt je uit en je kan niets doen.
• Bij een sollicitatie weet je plots niets meer te zeggen.
• je wordt overvallen en je verweert je niet.
Deze freeze reactie duikt echter ook in minder acute gevaarlijke situaties op: onzekerheid, onduidelijkheid, steeds veranderende omstandigheden, onzekerheid over jezelf …
Denk aan reorganisaties op het werk, wijzigende regels, onvoorspelbaarheid van klanten, een eigen zaak willen opstarten… of een pandemie…
Dan redt deze reactie niet meer je leven, maar kan ze op zich bedreigend worden en je stresslevel doen stijgen.
Weet dat ook dit menselijk is en bij iedereen op één of andere manier voorkomt. Je hoeft jezelf dus niets te verwijten.
Wat wel helpt is kijken welke kleine beweging, letterlijk of figuurlijk, je wel kan maken. Is er een kleine stap die je wel kan zetten? Is er iets of iemand waar je je veilig genoeg bij voelt om samen terug in een voorzichtige beweging te komen?
Je hoeft nu niet te springen en grote risico’s te nemen. Wees mild en begin klein. Dit zal je veel meer helpen dat die grote sprong uit je comfortzone.
De flightreactie zien we als moderne mens in gedrag als:
- vermijden van sociale contacten of situaties,
- opdrachten of kansen afwijzen omwille van faalangst,
- geen grenzen aangeven maar weggaan in de plaats daarvan,
- te veel netflixen,
- snoozen
• uitstelgedrag,
• onderpresteren uit angst voor succes
• mensen ghosten
• je succes saboteren
• …
Vechten of de Fightmodus uit zich als:
- discussiëren,
• discussies in je hoofd houden,
• verkeersagressie,
• ongeduld met medemens,
• woede-uitbarstingen,
• doordrammen,
• controleren,
• piekeren
• social media en mails checken,
• overuren doen
• …
Mogelijks herken je één of meerdere van deze gedragingen. Dat is enkel menselijk. Het heeft geen zin jezelf er voor te veroordelen. Het zijn natuurlijke reacties op zaken die ons angstig maken, bewust of onbewust, of waar we veel belang aan hechten. Een loyale medewerker zal sneller naar één van deze modussen schakelen dan een je-m’en-foutist.
De stressreflex is sterk en heeft als bedoeling je te beschermen.
Soms is ie echter overactief en saboteert die onze mogelijkheden.
Beter weten hoe een stressreflex er ook kan uitzien, deze ook erkennen en kijken naar wat er onder ligt en/of hoe je beter kan zorgen voor jezelf in de beangstigende situatie en je kan stoppen met jezelf en je mogelijkheden te belemmeren, dat is echte veerkracht
Dit zijn de symptomen van chronische stress:
Je bent moe, vaak voel je je echt uitgeput. Je bent meer en meer prikkelbaar.
Je hebt last van slapeloosheid, of je slaapt slecht. Je hebt regelmatig last van lichamelijke klachten: hoofdpijn, spierpijn, spijsverteringsproblemen, weinig energie.
Je hebt het gevoel geen tijd te hebben voor jezelf. Het leven gaat aan je voorbij zonder dat je er invloed op hebt.
Via coaching leer je het evenwicht te hervinden, zodat je meer energie hebt en kan genieten.